Niyazi Berkes Turkiye'de Cagdaslasma PDF
Türkiye’de çağdaşlaşma sürecinin gelişimini izleyen bu araştırma, 18.
yüzyılın başlarından Cumhuriyet rejiminin kuruluşuna değin geçen olayların
tarihi olarak yazılmamıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonraki dönemin tarihi de
değildir. Tarihsel olaylar burada Cumhuriyet’e gelişin önkoşulları olarak
oynadıkları roller açısından yer almışlardır.
Bu yapıtın başta gelen amacı, sözü edilen yüzyıllar içinde geçen iç ve dış
olayların nasıl zorunlu olarak bir ulus birimine dayalı Cumhuriyet rejiminin
gelmesi doğrultusunda aktığını göstermektir. Cumhuriyet’in ilanından sonraki
siyaset, ekonomi ve kültür sorunlarının başlangıçları bu araştırmanın vardığı
sonuçlar olacaktır. Özellikle siyasal ekonomik gelişmelerle din – gelenek sorunları
arasındaki ilişkileri, bugün bu sonuçların doğru olarak saptanması ile
tartışabiliriz.
Türkiye’de Çağdaşlaşma bir yapıt olarak Cumhuriyet’in doğuşunun 50.
yıldönümünün kutlandığı yılda yayımlanmak üzere yazılmıştı. Cumhuriyet’in
doğuşu yıllarının kuşağından gelen bir kişi olarak o yıldönümünün kutlanmasına
böyle bir araştırma ile katkıda bulunmak yazı ve öğretim yaşamımın en doğal, en
mutlu göreviydi. Ayrı aşamaları tartışırken bugün karşılaşılan toplum, devlet ve
uygarlık sorunlarının kökenlerinin sanıldığından çok derinliklerde olduğunu
gördükçe “devrim” kavramının yüzeysellikten kurtarılması zorunluluğu daha çok
beliriyor. Tarihe başvurma bize ancak bugüne ve yarına daha geniş bir çerçeve
içinde bakma olanağı sağlama açısından yararlı olabilir. Bu araştırmada varılan
sonuç, olayların kendilerini tarih süreci boyunca gözlemlemenin ister istemez
vardığı sonuçtur.
Daha önce, 1964’te The Development of Secularism in Turkey adı altında
İngilizce olarak yayınlanmış olan bu yapıtın Türkçesinin Cumhuriyet’in 50.
yıldönümü için hazırlanması çalışmaları arasında İngilizcesi üzerine çıkan
eleştirileri izleyememiştim. Daha sonra bunu yapacak duruma geldiğim zaman
hepsinin olumlu yazılar olduğunu gördüğüm halde, İngiltere’de Türkiye’nin
bugünkü siyasa, parti ve din konularında uzman sayılan bir yazarın onlardan
ayrıldığını gördüm. Ona göre ben Osmanlı – Türk tarihini anatomi masasına
yatırarak istediğim gibi kesip biçmiş, istediğim sonuçları çıkarmıştım. Böyle bir
savı elinizdeki yapıtın kapsamına ve düzeyine denk denecek bir araştırma
yapmadan kendi kişisel eğilimine ve inancına göre yapmıştı. Ona göre,
Cumhuriyet’in laiklik ilkesi ne gözden geçirdiğimiz sürecin doğal bir sonucudur,
ne de Müslüman Türk toplumunun istek ve eğilimine uygundur.
Son yıllar içinde Cumhuriyet’in ana ilkelerine karşıt eylemlere eğilimli olan
parti politikalarının yanını tutan bir kişi için böyle bir görüşün ileri sürülmesi
doğaldır. Ancak, bu yapıtın yazarı olarak Türkçesinin bu ikinci yayımlanışı
amacıyla düzeltmeler yapmak için onu satır satır yeniden okuduğum zaman,
incelediğim oluşumun nasıl kaçınılmaz bir yolda ve yönde sözünü ettiğim ilkelere
doğru geldiğini gördüm. Bu geliş öyle bir zorunlulukla olmuştur ki onu
beğenmeyerek “başka ya da tersine bir yönde olmalıydı” inancı ile ele almak için
bir kimsenin ya tarih olaylarını bilmemesi, ya kişisel bir eğilimin etkisi altında
bulunması, ya da tarihe çağdışı bir açıdan bakması gerekir.
Ancak, “son yılların kimi olayları bu nitelendirdiğim kişinin haklı olduğunu
göstermez mi?” sorusunu da yanıtlamak zorundayız. Ben, Türk çağdaşlaşmasının
geçmişinin inip çıkışlarına dayanarak bu yayımlanışın önsözünde yine ileri
sürüyorum ki, ne denli geri dönme çabaları olursa olsun hiçbiri tarihsel oluşumu
durduramayacaktır. Tersine, daha da ileriye itecektir. Bu yapıtı okuyun, kaç kez
böyle geriye dönük çabalar olduğunu, kaç kez hepsinin saman alevi gibi sönerek
daha ileriye doğru atılımlara yol açtığını göreceksiniz.
0 yorum:
Yorum Gönder